صنعت نساجی در ایران از حدود 5000 سال پیش بسیار مورد توجه ايرانيان قرار گرفته و انواع پارچه‌ها برای تولید پوشاک اقوام مختلف، تولید شده است. در ادامه این مقاله، انواع پارچه های ایرانی معرفی خواهند شد؛ شما هم اگر به پارچه‌های اصیل ایرانی علاقه داشته و قصد خرید پارچه ایرانی را دارید، با ادامه مطلب همراه شوید.
تاریخچه پارچه های ایرانی
در ایران، تاریخچه بافندگی را به هزاران سال قبل از میلاد مسیح نسبت می‌دهند. بر اساس شواهد به دست آمده، اولین وسیله‌ای که برای بافندگی پارچه از آن در ایران استفاده شده، دوک نخ ریسی است. طبق این آثار می‌توان گفت از عصر حجر پارچه بافی در ایران رونق داشته و اوج شکوفایی آن به دوران حکومت ساسانیان برمی‌گردد. پشم و مو از مهم‌ترین مواد در ساخت انواع پارچه های ایرانی هستند که از حیواناتی چون گوسفند تهيه می‌شوند و حتی امروز هم همچنان مورد استفاده قرار می گیرند.
بسیاری از تاریخ نویسان بر این باورند که شوکت و جلال اصلی حکومت ساسانیان به خاطر رونق و شکل گیری پارچه بافی بوده است. با این حال بعد از حمله اعراب به ایران، در رنگ، طرح و نوع پارچه های ایرانی تغییرات زیادی اتفاق افتاد و انواع پارچه های ایرانی تحت تاثیر فرهنگ اعراب قرار گرفت. اما، حتی با وجود پیشرفت علم و تکنولوژی در صنعت نساجی هم انواع پارچه های ایرانی بافت سنتی خود را حفظ کرده‌اند. شهرهای مختلف ایران مانند سیستان و بلوچستان، چهار محال و بختیاری، کردستان، آذربایجان شرقی و غربی، استان‌های شمالی و… هنوز هم در بافتن پارچه‌های سنتی و اصیل فعال هستند. در بافت این پارچه‌های اصیل از ابزارهای ساده‌ای مانند دوک، دستگاه نساجی چوبی و … استفاده می‌کنند.
انواع پارچه های ایرانی کدام اند؟
از آن جایی که ایران و هنرمندان ایرانی در بافت پارچه‌های اصیل زبانزد هستند، تنوع زیادی در پارچه‌های ایرانی وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:
ترمه
یکی از معروف‌ترین انواع پارچه های ایرانی، ترمه است که جزء دستباف‌های هنرمندان کرمانی به حساب می‌آید و در دوران صفویه رواج زیادی داشته است. این پارچه زیبا از کرک، پشم و ابریشم تهیه می‌شود که برای بافت طرح‌های سنتی و اصیل آن از دستگاه‌های بافندگی کمک می‌گیرند؛ امروزه هم از ابریشم مصنوعی برای بافتن ترمه‌ها استفاده می‌شود که معمولا قیمت پایین‌تری دارند.
برای کسانی که به خرید پارچه ایرانی و تاریخچه تولید آن علاقه دارند، باید گفت که در ابتدا هنر ترمه بافی از کشمیر هند وارد ایران شد؛ با این حال امروزه این هنرمندان یزدی و کرمانی هستند که در بافت پارچه ترمه اصیل زبانزد و مشهور شده‌اند. برخی از ویژگی‌های این پارچه عبارتند از:
رنگ پارچه
در گذشته از مواد طبیعی برای رنگ‌های ترمه استفاده می‌شد؛ اما در دنیای بافندگی امروزی رنگ‌های شیمیایی جای رنگ‌های گیاهی را گرفته‌اند. رنگ های عنابی، نارنجی، سیاه، قرمز روشن و سبز از نمونه رنگ‌های به کار رفته در پارچه ترمه هستند.
طرح ترمه
طرح‌هایی مانند شاخ گوزنی درهم، بته جقه، بته خرقه، بته بادامی، راه‌راه، محرمات، امیری و … بر روی این پارچه نقش می‌بندند که هریک نمادی از اعتقادات بافنده‌ها هستند. برای مثال طرح بته جقه نمادی از سرو خمیده به عنوان یک درخت بهشتی است.
بیشتر بخوانید: نکات مهم خرید پارچه تترون بیمارستانى
الیاف ترمه
نوع اصیل ترمه با الیاف طبیعی بافته می‌شود و بنابراین قیمت بالاتری از نوع الیاف مصنوعی دارد؛ اما بیشتر ترمه‌های امروزی با الیاف پلی استر تولید می‌شوند. ترمه‌ی بافته شده با الیاف طبیعی دارای سوراخ یا حفره نیست که این موضوع تراکم بالای آن را نشان می‌دهد؛ بنابراین نور به سختی از آن عبور می‌کند و ضخامت پارچه زیاد است.
کاربردها
پارچه ترمه به عنوان جانماز، رومیزی، بقچه، پرده، انواع کیف دستی زنانه و پشتی استفاده خواهد شد. البته باید زیر پارچه از آستر استفاده کنید؛ زیرا الیاف برجسته کار شده پشت پارچه ترمه به راحتی در اثر کشیدگی نخ آسیب می‌بینند. بنابراین می‌توان از این پارچه به عنوان یک اکسسوری جذاب و اصیل ایرانی لذت برد.
جاجیمچه
یکی دیگر از برترین انواع پارچه های ایرانی، جاجیمچه یا حمام سری است که یک نوع پارچه ایرانی زیراندازی با طرح و بافت ساده به شمار می‌رود. استان مازندران و روستاهای آلاشت، رسکت علیا، زیارت گرگان و… مرکز اصلی تولید جاجیمچه در ایران هستند. این پارچه در اندازه های 70 در 110 سانتی‌متری و با کمک دستگاه‌های بافندگی دو وَردی یا چهار وَردی بافته می‌شود.
در تولید این پارچه اصیل ایرانی، از نخ پنبه‌ای به عنوان تار و از کرک یا پشم به عنوان پود استفاده می‌کنند. در روستاهای مازندران رنگ‌بندی حمام سری حالت آتشین و تندی دارد؛ با این حال پارچه جاجیمچه در مناطق روستایی سمنان، رنگ‌های ملایم‌تری دارد. می‌توان از این پارچه در بافت سجاده و زیرانداز استفاده کرد. با ابتکار عمل هم‌چنین می‌توان از آن پشتی، کیف، ساک و … نیز تهیه کرد.
برای خرید انواع پارچه با کیفیت بالا و خدمات رنگرزی می توانید با شماره های ۰۳۱۳۵۴۱۰۸۱۴، ۰۳۱۳۵۴۱۰۸۱۶ و ۰۹۱۳۱۱۹۷۱۵۷ تماس بگیرید.
ابریشم
پارچه ابریشمی، از آن انواع پارچه های ایرانی است که به مرغوبیت و کیفیت بالا مشهور است. در بافت این پارچه از الیاف طبیعی حاصل از پیله کرم ابریشم استفاده می‌شود که یکی از پارچه های نرم و مرغوب ایرانی به حساب می‌آید. این پارچه نیز همانند دیگر پارچه های ایرانی در رنگ‌های مختلفی تهیه می‌شود و حتی مورد توجه بسیاری از پادشاهان و حکام ایرانی در دوره‌های مختلف پادشاهی بوده است. سه نوع از این پارچه وجود دارد که عبارتند از:
- دیبا: یک پارچه ابریشمی است که فاقد طرح خاصی بوده و در انواع رنگ‌ها تهیه می‌شود.
- پرنیان: پارچه ابریشمی هفت رنگ مشهور بوده و در برخی موارد دارای طرح گل است.
- پارچه درباری: طرح‌های حاشیه دار که در گذشته برای دوخت لباس پادشاهان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
پارچه‌ای که از ابریشم طبیعی بافته شده، خواص جالبی نیز دارد؛ برای مثال ضد حساسیت و آلرژی است و احساس خنکی را برای شما ایجاد می‌کند. ذرات موجود در پارچه ابریشمی رطوبت را حفظ می‌کنند و هم‌چنین مانع از آسیب رسیدن به پوست و یا ایجاد اگزما و خارش در آن می‌شوند. البته این پارچه به شدت حساس است و اگر هنگام دوخت کشیده شود یا سوزن به شدت در آن فرو رود، الیاف آن آسیب می‌بینند و نخ کش می‌شود.
چوقا
چوقا، نوعی عبای دهقانی و عشایری است که به شکل کت دراز و بی آستین دوخته می‌شود. در استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، گیلان و اصفهان، مردان عشایری و روستایی این پارچه را به صورت عبا بر روی لباس‌های دیگر خود می‌پوشند. این پارچه معمولا در دو رنگ سفید و سیاه تهیه می‌شود؛ مواد اولیه پشمی که در چوقا به کار می‌روند، بسیار ظریف و نخ پنبه‌ای هستند.
جاجیم
جاجیم، یکی از انواع پارچه های ایرانی با اصالت، با بافتی ساده و خاص است که در گذشته به عنوان رو کرسی استفاده می‌شد. با این حال امروزه در تهیه کیف، روکش صندلی اتومبیل، انواع پشتی و… استفاده می‌شود. نخ پشمی الوان، مهم‌ترین ماده اولیه‌ای است که در بافت جاجیم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نخ به طور معمول قابل تهیه در کارخانه یا در کارگاه‌های کوچک رنگرزی به صورت رنگ شده است. علاوه بر این از نخ ابریشم نیز به عنوان تار در تولید جاجیم استفاده می‌شود.
اگر قصد خرید انواع پارچه های ایرانی جاجیم را دارید باید به مرکز اصلی تولید آن ها در ایران یعنی استان اردبیل و شهرستان خلخال و روستاهای آن مراجعه کنید. به‌علاوه عشایر و روستاییان استان فارس و به ویژه منطقه فیروز آباد نیز در بافت جاجیم فعال هستند. البته محصولات این استان‌ها معمولا با عرض بیشتر و متفاوت از بافت خلخال بافته می‌شوند. ابزار بافت این پارچه اصیل بسیار ساده بوده و در طول قرن‌ها تغییری نکرده است. بنابراین می‌توان با جرئت گفت که زیبایی پارچه جاجیم حاصل خلاقیت و ابتکار بافنده هنرمند آن است.
مخمل
یکی از نفیس‌ترین و زیباترین دستباف‌های ایرانی که حتی از قرن 15 میلادی مورد توجه هنرمندان ایرانی قرار گرفته، پارچه زیبای مخمل است. هنر مخمل بافی به طور همزمان در ایران و ایتالیا رشد کرد و به سر حد تکامل در انواع پارچه های ایرانی رسید. از ابریشم طبیعی در تولید پارچه مخمل استفاده می‌شود و برای زیبایی بیشتر آن نقش‌های اصیل و سنتی روی آن کار می‌شود. بر همین اساس است که پارچه مخمل را به دو نوع ساده و نقش برجسته تقسیم بندی می‌کنند.
این پارچه چروک نمی‌شود؛ همین ویژگی باعث شده تا لباس به خوبی روی تن بنشیند و به زیبایی آن تداوم ببخشد. هم‌چنین اتوکشی ساده‌ای دارد؛ البته توجه کنید که باید اتو را مطابق خواب مخمل بکشید و هم‌چنین هنگام اتو کردن نیز پارچه‌ای سفید رنگ روی آن بیاندازید. این کار از آسیب رسیدن به بافت مخمل جلوگیری می‌کند. این پارچه نرمی، لطافت، درخشندگی و تنوع بالای در رنگ، طرح و ضخامت دارد؛ علاوه بر این بدون اینکه آسترکشی کنید، می‌توانید انواع لباس‌های مجلسی را با کمک مخمل بدوزید.
سخن پایانی
انواع پارچه های ایرانی با رنگ ها و طرح‌های مختلف، همچنان بعد از چندین هزار سال اصالت خود را حفظ کرده‌اند. برخی از آنها مخصوص شهرهای مختلف ایران هستند و در دوخت لباس های محلی استفاده می‌شوند. شما هم می‌توانید اصیل ترین پارچه های ایرانی را تهیه کرده و لباس‌هایی فاخر و زیبا بدوزید.
سوالات متداول
1. بهترین انواع پارچه های ایرانی در چه دوره‌ای بافته می‌شدند؟
تاریخچه بافندگی در ایران به دوران هجر برمی‌گردد اما در طول تاریخ بهترین و اصيل ترین پارچه ها به دوران حکومت ساسانیان برمی‌گردد. بعد از آن با حمله اعراب پارچه های ایرانی با تغییراتی رو به رو شد.
2. بهترین و فاخرترین لباس‌ها با کدام پارچه ایرانی تهیه می‌شود؟
همه‌ی انواع پارچه های ایرانی در دوخت لباس های اصیل مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ با این حال بهترین و فاخر ترین لباس‌ها را از مخمل تهیه می‌کنند.
3. بیشترین مواد به کار رفته در انواع پارچه های ایرانی کدام‌اند؟
نخ های ابریشمی، نخ پنبه‌ای، کرک، پشم و… بیشترین موادی هستند که در بافت پارچه‌های اصیل ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
