ریسندگی در دنیای امروز به عنوان یکی از صنایع پرکاربرد شناخته می‌شود که پایه بسیاری از صنایع دیگر مانند طراحی لباس است. این صنعت از گذشته تا امروز در ایران رواج داشته و دستگاه‌ها و فرایند مورد استفاده در آن هم به مرور زمان توسعه پیدا کرده‌اند. در این مقاله قصد داریم توضیح دهیم که ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه انجام می‌شود؟
ریسندگی چیست؟
ریسندگی که به نام نخ کاری هم شناخته می‌شود، فرایندی است که برای تولید نخ انجام می‌شود. به عبارت بهتر در صنعت ریسندگی یا spinning، الیاف را به نخ تبدیل کرده و سپس از آن برای بافت پارچه استفاده می‌کنند. به این ترتیب می‌توان گفت که پایه اصلی صنعت نساجی امروزی، همین ریسندگی است که از طریق آن، نخ‌های مختلف به دست آمده و جنس‌های متفاوت پارچه را به وجود می‌آورند. وظیفه اصلی صنعت ریسندگی علاوه بر تبدیل کردن الیاف به تارهای نخ، پیچیدن نخ‌ها به یکدیگر و ایجاد نخ‌های رشته‌ای است.
بیشتر بخوانید: فرایند تولید پارچه چگونه است؟
فرایند ریسندگی در گذشته
همان طور که گفتیم، ریسندگی از گذشته تا امروز وجود داشته و تنها دستگاه‌هایی که در آن استفاده می‌شوند، تغییر کرده‌اند. از حدود ده هزار سال قبل از میلاد مسیح، انسان‌ها از چرخ‌های چوبی برای تبدیل کردن پشم و پنبه به نخ استفاده می‌کردند. پس از آن رفته‌رفته دستگاه‌هایی مانند اسپیندل و چرخ‌های آبی به وجود آمدند که سرعت بالاتری داشته و می‌توانستند نخ‌های بهتری را تولید کنند. با آغاز انقلاب صنعتی، اسپیندلهای مکانیکی و نخ کش‌ها پیشرفته‌تر شده و نخ به صورت اتوماتیک تولید شد. به این ترتیب صنعت ریسندگی توسعه پیدا کرده و توانست منجر به رشد صنعت نساجی هم بشود.
انواع ریسندگی
پس از بررسی تاریخچه و چیستی ریسندگی، می‌خواهیم به معرفی انواع این فرایند بپردازیم. به طور کلی ریسندگی در دو دسته مکانیکی و شیمیایی طبقه بندی می‌شود که در ادامه توضیح آنها را خواهیم داد:
ریسندگی شیمیایی
در ریسندگی شیمیایی، از مواد پلیمری مختلف برای تولید فیلامنت استفاده شده و روش‌هایی مانند ذوب ریسی، تر ریسی و خشک ریسی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در فرایند ذوب ریسی، از پلیمر ترموپلاستیک استفاده می‌شود که به راحتی در اثر حرارت نرم شده و به شکل رشته‌هایی با طول زیاد در خواهد آمد. اما در فرایند خشک ریسی، پلیمرها را در درون حلال حل کرده و سپس از دستگاه رشته ساز عبور می‌دهند. به طور کلی پلی استر و نایلون در فرایند ذوب ریسی کاربرد داشته و اکریلیک برای خشک ریسی به کار می‌رود.
ریسندگی مکانیکی
در فرایند ریسندگی مکانیکی، می‌توان الیاف کوتاه را به رشته‌های بلند تبدیل کرد. رایجترین سیستم ریسندگی در مدل مکانیکی، مدل رینگ است؛ اما امروزه سامانه‌های چرخانه‌ای، اصطکاکی و ایرجت هم استفاده می‌شوند. ریسندگی رینگ کیفیت محصول بالایی را ارائه می‌دهد و در صنایع امروزی هم قابل استفاده است.
سامانه ریسندگی چگونه کار میکند؟
سیستم ریسندگی دارای دو نوع الیاف کوتاه و الیاف بلند است که در ادامه توضیح داده می‌شوند:
سیستم ریسندگی الیاف کوتاه
در این سیستم ریسندگی، معمولا از الیاف‌هایی با طول کمتر از 50 میلیمتر استفاده می‌شود که از چنس پنبه یا الیاف مصنوعی هستند. این نوع سیستم ریسندگی دارای دو زیرمجموعه به نام‌های شانه زده و کارد شده است که از نظر میزان یکنواختی الیاف خروجی با هم تفاوت دارند. الیاف شانه زده معمولا اندازه‌های یکنواخت‌تری دارند و قیمت تمام شده آنها در مقایسه با ریسندگی کاردشده بیشتر است.
سیستم ریسندگی الیاف بلند
سیستم ریسندگی الیاف بلند دارای طولی بیشتر از 5 سانتی متر است و به طور عمده از الیاف پشم استفاده میکند. نخ‌های خروجی از این سیستم به نام‌های فاستونی، نیمه فاستونی و پشمی طبقه بندی می‌شوند که از دید ضخامت با هم تفاوت دارند. از این میان، ضخامت الیاف پشمی بیشتر است و برای ساخت پتو یا قالی استفاده می‌شوند.
برای خرید انواع پارچه با کیفیت بالا و خدمات رنگرزی می توانید با شماره های 03135410814، 03135410816 و 09131197157 تماس بگیرید.
مراحل ریسندگی و فرایند انجام آن
با بررسی تاریخچه ریسندگی و مقایسه آن با فرایند امروزی، می‌توان نتیجه گرفت که تقریبا مراحل ثابتی برای ریسیدن نخ‌ها و تولید آنها وجود داشته است؛ با این تفاوت که امروزه سرعت و کیفیت تولید نخ بیشتر شده است. مراحل ریسندگی و فرایند انجام آن به صورت زیر هستند:
تهیه الیاف
به طور معمول کارخانه‌های ریسندگی از منابع مختلفی الیاف مورد نیاز خود را تامین می‌کنند. برای مثال اگر بخواهند به سراغ الیاف طبیعی بروند، باید از پشم یا پنبه استفاده کنند. همچنین ابریشم هم می‌تواند به صورت طبیعی یا مصنوعی تولید شده و در صنعت ریسندگی مورد استفاده قرار بگیرد. علاوه بر این، امروزه الیاف مصنوعی مانند پلی استر هم به دلیل مقاومت بالا و قیمت مناسب طرفداران زیادی پیدا کرده و در صنعت ریسندگی جای خود را باز کرده‌اند.
آماده کردن الیاف
در ابتدای کار باید الیاف را آماده کرد؛ معمولا الیافی که برای ریسندگی استفاده می‌شوند، از جنس پشم، پنبه، پلی استر یا ابریشم هستند. بنابراین باید با توجه به جنس آنها، از دستگاه ریسندگی مناسب استفاده کنید. در این مرحله، معمولا الیاف را به حالت موازی و خطی درمی‌آورند و آنها را می‌کشند. به این ترتیب هم الیاف به صورت کامل استفاده می‌شوند و هم نخ به دست آمده دوام خوبی خواهد داشت. پس از این کار، نیاز است که الیاف از دانه‌های پنبه یا آلودگی‌های پشم جدا شوند؛ به همین دلیل از دستگاهی به نام عدل شکن استفاده خواهند کرد. این دستگاه می‌تواند الیاف اولیه را کاملا تمیز کرده و همه دانه‌ها یا آلودگی‌های موجود در آنها را از بین ببرد.
مخلوط کردن یا Blending
هدف اصلی از انجام فرایند مخلوط کردن در صنعت ریسندگی، یکنواخت کردن جنس الیاف در سرتاسر آن است که باعث می‌شود کیفیت نخ تولیدشده در همه قسمت‌ها یکسان باشد. به همین دلیل در این مرحله از یک سطل همزن آماده می‌شود که با استفاده از هوای فشرده الیاف را با یکدیگر مخلوط خواهد کرد.
کاردینگ یا در هم آمیختن الیاف
پس از تمیز کردن الیاف، باید آنها را از یکدیگر جدا کرده و رشته‌هایی را به دست آورد که بتوانند در قسمت ورودی دستگاه‌های ریسندگی مورد استفاده قرار بگیرند. برای این کار الیاف‌های تمیز شده را وارد ماشینی به نام کاردینگ می‌کنند که دو ستون پر از سوزن در داخل آن قرار گرفته است. این سوزن‌ها می‌توانند گره‌های موجود در الیاف را به خوبی باز کرده و آنها را به رشته‌های موازی تبدیل کنند؛ به این ترتیب الیاف موازی وارد یک صفحه یکنواخت شده و متراکم می‌شوند. در نهایت این الیاف حالت یک طناب ضخیم را پیدا خواهند کرد که به آن فتیله نیز گفته می‌شود.
جداسازی ناخالصی‌ها یا شانه زنی
مرحله بعدی از فرایند ریسندگی مربوط به شانه زنی است که در طی آن باید ناخالصی‌ها را از فتیله جدا کرد؛ منظور از ناخالصی، رشته‌هایی است که طول آنها کوتاه است و شاید باعث توقف کار در مرحله بعدی شود. به این ترتیب همه رشته‌هایی که طول آنها از 4 اینچ کوتاه‌تر است، جدا خواهند شد. این رشته‌های کوتاه به نام نویل شناخته می‌شوند و در مراحل بعدی برای اهداف تزییناتی استفاده خواهند شد. البته برای الیاف پشمی معمولا فرایند شانه زنی را حذف خواهند کرد و از رشته‌های کوتاه برای پردازش بیشتر فتیله‌ها کمک می‌گیرند.
ترکیب کردن فتیله‌ها و کشیدن آنها
مرحله بعدی در فرایند ریسندگی مربوط به ترکیب کردن فتیله‌ها و کشیدن آنهاست؛ در طی این فرایند، معمولا 6 عدد فتلیه را با هم ادغام خواهند کرد. برای این کار از دستگاهی به نام ماشین فتلیه استفاده می‌شود که می‌تواند این الیاف را از میان قاشقک‌های خود عبور داده و با استفاده از غلتک‌های سریع، ضخامت آنها را کم کند. به این ترتیب طول این فتیله‌ها زیاد شده و الیاف در آنها به هم فشرده می‌شوند. این دستگاه در صورتی که فتیله‌ها در حین ادغام شدن پاره شوند، خاموش خواهد شد. اما در صورت ادامه کار، باید برای تشکیل فتیله نهایی، دو بار این کار را انجام دهد.
فرایند نیم تاب
مرحله بعدی از فرایند ریسندگی به نام نیم تاب شناخته می‌شود؛ در این مرحله، الیاف نازک شده و کشیده شده، باید وارد مجموعه‌ای از غلتک‌ها شوند. این غلتک‌ها با سرعت زیادی می‌چرخند و می‌توانند ضمن کاهش دادن بیشتر ضخامت فتیله‌ها، چگالی خطی الیاف را به میزان مورد نظر برسانند. به این ترتیب الیاف آماده پیچیده شدن بر روی ماسوره‌ها خواهند شد.
تبدیل شدن به نیمچه نخ
حال که الیاف شانه شدند و بافتی یکنواخت از الیاف با استفاده از ماشین چند لا کنی به دست آمد، نوبت به تشکیل نخ به شکل ابتدایی آن می‌رسد. این چنین است که وارد مرحله نیمچه نخ شده‌اند. یک دستگاه با فرآیند کشش و تاب دادن است که الیاف را تبدیل به نیمچه نخ میکند.
مرحله نهایی یا ریسندگی واقعی
پس از آماده شدن الیاف‌ها، می‌توان فرایند اصلی ریسندگی را آغاز کرد؛ یعنی الیاف‌های نازک شده را به دور ماسوره‌های چرخان پیچید. در طی این فرایند معمول پیچ و تاب‌های زیادی به نخ‌ها داده می‌شود که می‌تواند در افزایش استحکام و تقویت نخ اثرگذار باشد. برای این کار، فتیله باید با استفاده از یک دوک چرخشی تابانده شده و قطعه‌ای به نام شیطانک، وظیفه ایجاد پیچ و تاب بیشتر را بر عهده دارد.
بخاردهی نخ
پس از تابیده شدن نخ به دور ماسوره، باید آن را در درون دستگاهی به نام اتوکلاو قرار داد که با تولید بخار می‌تواند نخ‌ها را استریل کند. این مرحله بیشتر برای الیاف طبیعی انجام خواهد شد تا حساسیتی را برای افراد ایجاد نکنند. علاوه بر این، هدف از بخار و استریل کردن این است که پیچ و تاب ایجاد شده روی نخ‌ها به‌صورت دائمی و ثابت شوند. در پایان این مرحله از فرآیند ریسندگی تقریبا نخ برای عرضه به بازار آماده است.
رنگرزی و آماده سازی نهایی
در مرحله آخر فرایند ریسندگی، رنگرزی انجام می‌شود؛ در این مرحله باید کد رنگ مورد نظر را بر روی نخ‌ها پیاده سازی کرد. پس از رنگ کردن، باید یک بار دیگر نخ‌ها وارد مرحله شانه زنی شوند تا کیفیت مطلوب را به دست آورده و رنگ آنها یکنواخت شود. در نهایت، نخ‌ها برای بسته بندی آماده هستند و می‌توانند به بازار عرضه شوند.
تفاوت فرایند ریسندگی در انواع مختلف آن
به طور کلی دو نوع ریسندگی در صنعت وجود دارد که به نام‌های ریسندگی حلقه ای و ریسندگی اپن اند شناخته می‌شوند. تفاوت این دو نوع ریسندگی، در مرحله آخر فرایند است. در ریسندگی حلقه ای، مرحله آخر شامل چندین بار کشش نخ است و شیطانک وظیفه دارد که در زمان تابانده شدن نخ، پیچ و تاب‌های اضافه‌ای را به آن وارد کند. اما در فرایند ریسندگی اپن اند، کشش نخ فقط یک بار انجام خواهد شد؛ در نتیجه دیگر نیازی به استفاده از سیستم اپن اند یا شیطانک نخواهد بود. اما در طی این فرایند، از هوای فشرده برای جداسازی الیاف استفاده می‌شود که این حرکت چرخشی مورد نیاز را ایجاد کرده و در نهایت الیاف یکنواخت‌تری را به وجود می‌آورند.
سخن پایانی
یکی از صنایع قدیمی و البته بااهمیت در ایران و حتی سطح جهان ریسندگی است. در این مقاله توضیح دادیم که ریسندگی چیست و چه فرایندی برای تولید نخ باید انجام شود؟ دقت داشته باشید که امروزه بسته به نوع نخ تولیدی و جنس الیاف، از سیستمهای مختلفی برای ریسندگی استفاده خواهد شد. اما در نهایت مراحل ریسندگی تقریبا یکسان است و مطابق با همان مراحلی است که در این مقاله آنها را بررسی کردیم.
سوالات متداول
- فرآیند ریسندگی چیست؟
همان فرآیندی است که طی آن نخ‌های رشته‌ای تولید می‌شوند تا برای تولید پارچه‌ها و الیاف نخی مورد استفاده قرار بگیرند.
- براساس کارکرد سامانه ریسندگی، این فرآیند به چه قسمت‌هایی تقسیم می‌شود؟
سیستم ریسندگی براساس کارکردی که دارد به دو بخش سیستم ریسندگی الیافی کوتاه و بلند دسته بندی خواهد شد.
- در چه مرحله‌ای از فرآیند ریسندگی تقریبا نخ برای عرضه آماده است؟
در پایان مرحله بخارپز کردن الیاف و استریل کردن آنها تقریبا نخ آماده عرضه به بازار است.
